Yağlar (Lipidler)

Yağlar da karbon, hidrojen ve oksijen atomlarından oluşurlar. Metabolizma için başlıca enerji deposudurlar ve canlı dokuların yapılarını kuran önemli yapıtaşı olarak da görev yaparlar. Monosakkaritlerden gram başına 25 kat daha fazla enerji verirler. Her hücrenin çevresindeki hücre zarı ve çekirdek zarı yağlı maddeleri önemli bileşenler olarak içerir.

Yağlar yağ asitlerinin gliserol ile yaptığı esterlerdir. Böyle yağlar nötral yağlar ya da trigliseritler olarak adlandırılırlar. Bunlar içerdikleri yağ asitleri yönünden çeşitlilik gösterirler.

Yağ asitleri karbon atomlarının uzun bir ziniciri olup, bir uçlarında karboksil (-COOH) grubuna sahiptir. Doğadaki bütün yağ asitleri çift sayılı karbon atomuna saniptirler (16-18 gibi). Bir ya da daha çok çift bağa sahip yağ asitleri doymamış yağ asidi (H ile tamamen doyurulmamış) adını alırlar. Bu çeşit yağ asidi bulunduran yağlar oda sıcaklığında sıvı, yağ asitlerinde çiftbağ olmayan ve doymuş yağlar olarak isimlendirilen yağlar ise katıdır.

Doymuş yağların fazla alınması durumunda asteroskleroz (atardamar duvarlarında yağ birikmesi ortaya çıkan damar sertliği) neden olduğu bildirilmektedir.

Yağlar genel olarak:

a. Nötral yağlar, Basit lipitler (yağlar, mumlar)
b. Bileşik lipitler (fosfolipitler, glikolipitler, lipoproteinler)
c. Steroidler olmak üzere üç gruba ayrılırlar.

Fosfolipidler, karbon zincirinin karboksil ucunda fosfat grubu içerirler. Genellikle bitki ve hayvan hücre zarlarının önemli bir bileşenleridir. Özellikle sinir hücrelerinin zarlarında çok önemlidirler. Bunların yağ asidi kısmı hidrofobiktir, yani suda çözünmez.

Steroidler, yağ asitleri ile gliserol bağlanması yerine, 4 karbon halkası ve bu halkaya bağlı yan gruplardan oluşan karmaşık moleküllerdir. Bunlara vitamin D, kadın ve erkek eşeysel hormonları, safra tuzları ve kolesterol örnek olarak verilebilirler. Kolesterol sinir dokusunun ve diğer dokuların önemli yapısal bileşkenidir.