Karbonhidratlar

Organik maddelerin en basiti karbonhidratlardır. Karbon (C), hidrojen (H) ve oksijen (O) atomu içerirler. Genel formülleri (CH2O)n dir. Bütün canlı hücrelerinde bulunurlar. Canlılar enerji gereksinimlerinin yarısını karbonhidratlardan elde ederler. Yeşil bitkilerdeki “Fotosentez” olayı ile havanın karbondioksidi (inorganik madde) organik madde olan glikoza (C6H12O6) çevrilir. Canlılar glikozu “Hücre solunumu”ile yıkarken bir yandan enerji molekülleri olan ATP üretirler bir yandan da bu sırada ortaya çıkan ara ürünlerinden amino asitler, pentoz şekerler gibi diğer organik moleküllerin öncüllerini üretirler. En seri ve kolay yoldan enerji elde etmede karbonhidratlar kullanılır. Gruplandırılmaları değişik kaynaklarda farklı olmakla birlikte, molekül büyüklükleri esas alınarak üç gruba ayrılırlar.

Monosakkaritler

Biyolojik olarak en önemli karbonhidratlardır. CnH2nOn yapısındadırlar. Burada “n” genellikle 3-8 kadar olabilir. Üç karbonlu olanlar trioz, dört karbonlu olanlar tetroz, beş karbonlu olanlar pentoz, altı karbonlu olanlar hekzoz’lar olarak adlandırılırlar. Gliseraldehid ve dihidroksiaseton, solunumun glikoliz bölümünde ortaya çıkan iki triozdur. Pentozlara örnek olarak da DNA yapısında yer alan deoksiriboz ile RNA ve ATP yapısında yer alan riboz verilebilir. En tanınmış hekzozlar ise glikoz, fruktoz ve galaktozdur. Vücutta ölçülebilir durumda bulunan ve canlılar için monosakkaritlerin en önemli olanı üzüm şekeri olarak adlandırılan D-glikoz (C6Hl2O6) dur. Bu şekere dekstroz da denir.

Yediğimiz diğer karbonhidratlar karaciğer tarafından glikoza çevrilirler. Glikoz kanın vazgeçilmez bir bileşiğidir ve kanda sabit olarak belli bir oranda bulunur. Fruktoz ise bitkilerde, özellikle meyvalarda, pancar şekerinin bir kısmında ve balda bulunur. Altı karbonlu monosakkaritler ayrıca yağ ve proteinler ya glikoza çevrilirler ya da glikozdan sentezlenirler.

Oligosakkaritler

2-l0 monosakkarit alt biriminden meydana gelirler. Monosakkaritler aralarından bir molekül suyun ayrılmasıyla oluşan glikozid bağı ile birbirine bağlanırlar (Dehidrasyon sentezi). Bunlardan en çok bilinenleri iki monosakkaritin birleşmesiyle meydana gelen disakkaritlerdir. Sakkaroz (sukrozpancar şekeri ve şekerkamışı şekeri), laktoz (süt şekeri), maltoz (malt şekeri,) iyi tanınan disakkaritlerdir. Bunlardan sakkaroz bir molekül glikoz ile bir molekül fruktozdan meydana gelir. Maltoz, iki molekül glikozdan, laktoz ise bir molekül glikoz ile bir molekül galaktozdan meydana gelir.

Polisakkaritler

Birbirlerine glikozid bağı ile bağlanmış çok sayıda monosakkarit birimlerinden yapılmış tek uzun bir zincir ya da dallı bir zincir halindeki polimerlerdir. En çok rastlanan polisakkaritler nişasta, selüloz ve glikojendir. Karbonhidratlar bitkilerde nişasta, hayvanlarda ise glikojen halinde (insanda ve memelilerde karaciğer ve kaslarda) depo edilirler. Hayvanlarda bulunan bir diğer polisakkarit ise böceklerin dış iskeletini oluşturan kitin’dir

Karbonhidratlar, Monosakkaritler, Oligosakkaritler, Polisakkaritler